EVLİLİK NEDİR?
Evlilik, bir kadın ile bir erkeğin karşılıklı irade beyanlarının örtüşmesi ile süregelen birlikteliktir. Ancak evlenebilmek için uyulması gereken bir takım şartlar vardır. Bunlardan en temeli taraflardan birinin kadın, diğerinin ise erkek olmasıdır. Ayrıca, kanunen evlenmek için gerekli ehliyet de özel olarak düzenlenmiştir. Evliliğin hukuki şartlarını değerlendirirken öncelikli olarak evlenme ehliyeti konusunun değerlendirilmesi gerekmektedir. Çünkü evlenmek için kendini özgü yaşlar kanunda öngörülmüştür.
EVLENME YAŞI NASIL BELİRLENİR?
Evlenme yaşı, olağan evlenme yaşı ve olağanüstü evlenme yaşı olmak üzere ikiye ayrılır. Hukuken yapılan bu ikili ayrım dikkatli incelenerek, evlilik yaşını belirlemek mümkün olacaktır. Evlenme yaşına ilişkin hususlar özel olarak kanunda düzenlendiği için, geçerli bir evlilik akdinin kurulmasında büyük önem arz etmektedir.
OLAĞAN EVLENME YAŞI NEDİR?
Olağan evlenme yaşı, TMK m.124/1’de açıkça düzenlenmiştir. TMK m.124/1:” Erkek veya kadın onyedi(17) yaşını doldurmadıkça evlenemez.” Ancak bu düzenleme ile birlikte TMK m.126’nın da göz önünde bulundurulması gerekmektedir. TMK m.126 uyarınca:” Küçük, yasal temsilcisinin izni olmadıkça evlenemez.” Evlenmek isteyen ancak henüz onyedi yaşını doldurmuş olan kişi kanunen küçük kabul edilmektedir. Anılan sebeple, küçük evlenebilmek için velisinin, ya da vesayet altında ise vasisinin iznine ihtiyaç duyacaktır. Ancak haklı bir sebep olmamasına rağmen yasal temsilcisi küçüğe evlenmesi için izin vermezse, küçük mahkeme kararı ile evlenme izni alabilecektir. TMK m.128 :” Hâkim, haklı sebep olmaksızın evlenmeye izin vermeyen yasal temsilciyi dinledikten sonra, bu konuda başvuran küçük veya kısıtlının evlenmesine izin verebilir.”
OLAĞANÜSTÜ EVLENME YAŞI NEDİR?
Bir kadın veya erkek, on yedi(17) yaşını doldurmamış olsa bile, on altı(16) yaşını doldurmuşsa ve ilaveten evlilik birliğini kurması için olağan üstü bir durum, önemli bir neden varsa, hakimden evlenmesine izin vermesini isteyebilecektir. TMK m.124/2 uyarınca :” …hâkim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple onaltı yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir. Olanak bulundukça karardan önce ana ve baba veya vasi verilmiştir. Hakimin evliliğe izin vermesinin şartları şu şekilde sıralanabilecektir:
| 1- Evlenmek isteyen kadın veya erkek on altı yaşını doldurmuş olmalıdır. |
| 2- Evlenmek için alınacak bu izni doğruca evlenecek kişi talep etmelidir. |
| 3- Hakimin evliliğe izin verebilmesi için, olağanüstü bir durum ve pek önemli bir sebep olmalıdır. |
EVLENMEK İÇİN AYIRT ETME GÜCÜ GEREKİR Mİ?
Kanunda da açıkça düzenlendiği üzere ayırt etme gücü bulunmayan evlenemeyeceklerdir. TMK m.125:” Ayırt etme gücüne sahip olmayanlar evlenemez.” Evlilik hem bireylerin kendisi için hem de toplum ve kamu düzeni için oldukça önemli bir kurumdur. Bu sebeple, evliliğin sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiğini bilen, ailenin önemini kavrayabilen kimseler evlenmelidir. Dolayısıyla ayırt etme gücüne sahip olmayan kimselerin evlenmesi söz konusu bile olamayacaktır.
KISITLILAR, KANUNİ TEMSİLCİDEN İZİN ALMADAN EVLENEBİLİRLER Mİ?
Kısıtlıların yasal temsilcisinin izni ile evlenmeleri mümkündür. Kanuni temsilci tarafından verilen bu izin ancak belirli bir kişi için verilebilecektir. Genel olarak bir evlilik izninin verilmesi mümkün değildir. Kanun koyucu bu izni açıkça aramıştır. TMK m.127:” Kısıtlı, yasal temsilcisinin izni olmadıkça evlenemez.” Ancak yasal temsilci tarafından evliliğe izin verilmediği taktirde, kısıtlı mahkeme kararı ile evliliğe izin verilmesini talep edebilecektir. TMK m.128:” Hâkim, haklı sebep olmaksızın evlenmeye izin vermeyen yasal temsilciyi dinledikten sonra, bu konuda başvuran küçük veya kısıtlının evlenmesine izin verebilir.”
EVLENME ENGELLERİ NELERDİR?
Kanunda öngörülen evlenme engellerinin bulunmaması gerekmektedir. Bazı evlenme engelleri nedeniyle evlilik mutlak butlanla sakatlanır (kesin evlenme engelleri), bazı evlenme engelleri ise bu kadar ağır sonuçlar doğurmamaktadır (kesin olmayan evlenme engelleri)
KESİN EVLENME ENGELLERİ NELERDİR?
Hısımlık konusu evlenme engelleri bakımından özel olarak düzenlenmiştir. Belirli derecede ki kan ve kayım hısımlığı ile evlatlık ilişkisi kesin evlenme engelleri arasında özel olarak düzenlenmiş olan bir husustur. TMK m.129 uyarınca:” Aşağıdaki kimseler arasında evlenme yasaktır:
- Üstsoy ile altsoy arasında; kardeşler arasında; amca, dayı, hala ve teyze ile yeğenleri arasında,
- Kayın hısımlığı meydana getirmiş olan evlilik sona ermiş olsa bile, eşlerden biri ile diğerinin üstsoyu veya altsoyu arasında,
- Evlât edinen ile evlâtlığın veya bunlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi arasında.”
İlgili kanun maddesinden de açıkça anlaşılabileceği üzere, kan ve kayın hısımlıkları ile evlatlık hususunda evlenme engelleri mevcuttur. Dikkate alınmadığı takdirde evlilik mutlak butlanla sakatlanacaktır.
Mevcut evlilik, bir diğer kesin evlenme engelidir. TMK m.130:” Yeniden evlenmek isteyen kimse, önceki evliliğinin sona ermiş olduğunu ispat etmek zorundadır.”
Akıl hastalığı konusu da evlenme engeli olarak karşımıza çıkmaktadır. TMK m.133:” Akıl hastaları, evlenmelerinde tıbbî sakınca bulunmadığı resmî sağlık kurulu raporuyla anlaşılmadıkça evlenemezler” Kanun hükmünden de açıkça anlaşılabileceği üzere, akıl hastaları ancak resmi sağlık kurulu raporu ile tıbbi sakınca olmadığı tespit edildiği takdirde evlenebileceklerdir.
KESİN OLMAYAN EVLENME ENGELLERİ NELERDİR?
- Kadın için Bekleme Süresi. Sadece evliliğin kadın tarafı için öngörülmüş olan süredir. Bu süre tamamıyla soy bağı karışıklığını önlemek içindir. TMK m.132:” Evlilik sona ermişse, kadın, evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün geçmedikçe evlenemez. Doğurmakla süre biter. Kadının önceki evliliğinden gebe olmadığının anlaşılması veya evliliği sona eren eşlerin yeniden birbiriyle evlenmek istemeleri hâllerinde mahkeme bu süreyi kaldırır.”
- Kanunda sayılan bulaşıcı hastalıklar: frengi, belsoğukluğu, yumuşak şankr, cüzzam. Bu hastalıklar tedavi edilmeden veya bulaşma tehlikeleri sona ermediği sürece, evlenme engeli oluşturacaklardır.
EVLİLİĞİN ŞEKİL ŞARTLARI NELERDİR?
- Evlenecek olan erkek veya kadından birinin oturduğu yer evlendirme memurluğuna başvuru yapılır.
- Evlilik başvurusu sözlü veya yazılı yapılabilecektir. Ancak sözlü yapılan başvuru sonradan yazılı hale getirilecektir.
- Evlilik başvurusu, özel vekalet ile vekil aracılığıyla da yapılabilecektir.
- Evlilik töreni, evlendirmeye yetkili bir görevli önünde, en az 2 tanıkla birlikte ve bizzat tarafların huzuru ile aleni olarak yapılmalıdır.